PKN Dag 2008

PKN-Dag 2008  Roermond - Koninklijke Pijpenfabriek Gubbels

Jaarbijeenkomst van de leden van de Pijpelogische Kring Nederland verleende de Koninklijke Pijpenfabriek Elbert Gubbels & Zonen te Roermond op zaterdag 4 oktober 2008 gastvrijheid aan zo’n 50 PKN-ers en introduceés.

Na een echt Limburgse ontvangst opende Jos Engelen kort na elven de bijeenkomst. Aansluitend hield Fons Gubbels een presentatie over de geschiedenis van de firma. In 1870 werd door overgrootvader Gubbels in de Neerstraat te Roermond een tabaksartikelenhandel  gevestigd. Onder meer werden pijpen geïmporteerd van Egro uit St. Claude. Allengs groeide het bedrijf uit zijn jasje, in 1931 werd een ruim pand aan de Godsweerdersingel betrokken. Na de stille oorlogsjaren werd in 1946 een pand in de achtertuin betrokken; daar werd gestart met de eerste eigen pijpenfabricage.

In 1951 werd een Amsterdamse groothandel aangekocht, waarbij het merk Big Ben werd verkregen. In 1965 kwam het tot nauwe samenwerking met Douwe Egberts , die ruim 20 jaar heeft geduurd. Onder meer werd daaruit in 1986 het erg trendy geworden Tattoo-pijpje geboren.

In 1972 werd de huidige behuizing aan de Keulsebaan betrokken. Toen ook werd door ontwerper Dolf Wong het Gubbels-logo ontworpen “onder de rook van een goede pijp krijgen de gedachten een vorm”. In dat jaar werd ook het predikaat “Koninklijke” verkregen.

In 1979 werd de fabriek van Hillen in Bree overgenomen. Naast de voorraden werden onder meer ook veel pijpmallen naar Roermond overgebracht. Bij de aankoop was ook het pijpenmerk Hilson begrepen.

In 2001 werd een licentie voor de vervaardiging van Porsche-pijpen (“form follows function”, huidige aanbod Porsche-pijpen is ontworpen door de familie Gubbels zelf) verworven. De firma, waar ongeveer 40 mensen werkzaam zijn, exporteert thans pijpen en alle denkbare rookattributen naar 72 landen.

Gubbels verkoopt ongeveer 1500 verschillende modellen/varianten pijpen.

Aansluitend werd een video vertoond. Hierin werd allereerst een goed beeld gegeven van de winning van de knollen van zo’n 50 jaar oude boomheide, bestemd voor de vervaardiging van bruyèrepijpen, in Toscane (de winning geschiedt onder moeilijke omstandigheden; het is de vraag hoe lang nog arbeiders bereid gevonden worden om dit zware werk te doen).

Vervolgens werd het bewerken en gereedmaken voor verzending van de wortelknollen getoond. De knollen ondergaan na aankomst in Roermond een aantal bewerkingen waarna deze, in de tijd veel later, gereed zijn voor bewerking tot pijp.

Tot slot liet de video alle volgende bewerkingen zien. Na deze instructieve video werden de PKN-ers door leden van de Gubbelsfamilie door het bedrijf rondgeleid. Ook werden tal van bewerkingen zoals op de video getoond daadwerkelijk uitgevoerd.

 

Na de lunch hield Jos Engelen een boeiende presentatie onder de titel (V)luchtige metamorphosen met als ondertitel Homerus en Ovidius, Het huis van de goden. Na een korte schets van het godenrijk uit de klassieke oudheid liet Jos een groot aantal dia’s van pijpen met afbeeldingen van goden of van hun daden zien.

Doordat Jos bij elk deelonderwerp ook daaraan gerelateerde afbeeldingen van schilderijen, beelden, enz. liet zien werden veel verhalen uit de mythologie zoals door Homerus en Ovidius beschreven, inzichtelijk tot leven gebracht.

Hierna was het weer de beurt aan Fons Gubbels. Hij hield een korte inleiding over ontstaan en gebruik van meerschuim. Hierbij werden video’s getoond over het delven van meerschuim en de daarop volgende bewerking tot uiteindelijk meerschuimen pijpen. Meerschuimblokken (fossiele resten van zeediertjes) worden in Turkije gedolven via mijngangen in kleilagen, ongeveer 170 meteronder het aardoppervlak.

De arbeiders hebben moeilijke arbeidsomstandigheden. Uiteindelijk worden de meerschuimblokken na diverse, hoofdzakelijk handmatige, bewerkingen tot pijpen gesneden en in vloeibare bijenwas gedoopt.

Vraag is hoe lang een dergelijke moeilijke en zeer arbeidsintensieve bedrijfstak nog levensvatbaar zal blijven.

Amber (barnsteen), dat uit zee wordt gewonnen, is ontstaan uit gefossiliseerde boomharsen. Dit materiaal is in principe uitstekend voor het roken omdat het geen warmte geleidt (en overigens ook radar afwerend werkt). Het is echter erg kostbaar en kan allengs spontaan barsten. Barnsteen wordt daarom nauwelijks meer gebruikt in de rookattributen industrie.

In de pauze, waarin onder meer de collectie van Gubbels, inclusief een aantal fraaie Knoedgen pijpenmallen kon worden bewonderd, werd ook levendig van gedachten gewisseld over pijpelogische onderwerpen, werd bijgepraat en gehandeld, enz.

Hierna hield Arjan de Haan een interessante lezing onder de titel Tophane pijpen,  oriëntalisme in de tabacologie, export van een bijzonder product. Arjan heeft zich steeds meer verdiept in het nog vrij weinig ontgonnen terrein van de Tophane pijp.

Via een aantal vergelijkingen van oude catalogusafbeeldingen en pijpen kwam hij tot de hypothese dat (anders dan bijvoorbeeld Bonnaud) onder meer kleipijpen fabrikant Morelli in Marseille pijpen in Turkije zal hebben laten maken.

Wel werden deze met het eigen Morelli-merk gestempeld en onder eigen naam verkocht. En wellicht kan Arjan volgend jaar weer wat nieuwe tipjes  van de sluier oplichten.

Hierna verkocht een onstuitbare veilingmeester Frans Janssens met hulp van veilingstukkenophouder Nico Verlaat een groot aantal door de firma Gubbels resp. PKN-leden ingebrachte tabacologische voorwerpen; hiermee wordt de PKN-kas weer gespekt.

Tot slot werden nog enkele PKN-huishoudelijke punten genoemd en werd de inleiders en de familie Gubbels dank gebracht. Daarbij werden velen in door Frans geschonken bloemen gezet en natuurlijk werden de dagspreekstalmeester Theo Grintjes en Jos Engelen, zonder wiens organisatorisch talent zo een prachtige dag niet had kunnen plaats vinden, bedankt.

Velen van de aanwezigen gebruikten daarna nog een voortreffelijk Limburgs buffet in de kantine van de zo gastvrije firma Gubbels.