Literatuur signalement

Martien Weel, Goed gevonden. Een historie van archeologen en ‘amateurs’. Het portret van Martien Weel (1935-2011)

Makelaar en fervent amateurarcheoloog Martien Weel (1935-2011) legde al rond 1950 de basis voor zijn eigen collectie bodemvondsten en was vervolgens decennialang actief. In de periode waarin Weel gewapend met schop, laarzen en (later) metaaldetector op pad ging, veranderde niet alleen het hobbygraven zelf, maar ook de manier waarop men naar deze liefhebberij keek.

David A. Higgins en Susie White (ed.) Journal of the Society for Clay Pipe Research Volume 3, 2014.

In 1988 en 1991 zijn de eerste twee delen van dit Journal gepubliceerd. Nu, bijna een kwart eeuw later, is tegelijkertijd met het 30-jarig jubileum van de publicatie van de eerste Newsletter van de Society for Clay Pipe Research, het derde deel verschenen. Het Journal heeft een compleet nieuwe lay-out op A-4 formaat gekregen.

Naar verwachting zal dit initiatief in 2015 een vervolg krijgen met Volume 4. In dit nummer een vijftal artikelen over vondsten van kleipijpen in Engeland, Ottomaanse kleipijpen op Cyprus en Malta en een uitgebreide verhandeling over de pijpenmakersfamilie Armstrong:

Sarunas “Sharkey” Peckus en Ben Rapaport, The European Porcelain Tobacco Pipe. Illustrated History for Collectors

Dr. Sarunas `Sharkey` Peckus en Ben Rapaport verzorgden samen dit boek, waarbij Peckus met name verantwoordelijk was voor de foto´s en Rapaport voor de tekst. In deze uitgave worden, na een algemene inleiding, enkele honderden porseleinen pijpen getoond die vervaardigd zijn in Frankrijk en Duitsland en die afkomstig zijn uit de collecties van de auteurs -vooral van Peckus- en een tiental andere verzamelaars. Sommige afbeeldingen zijn inmiddels uit de literatuur bekend (bijv. uit de Rotschildcollectie in Grasse en diverse veilingcatalogi), maar het merendeel was nog niet eerder afgebeeld. Een lust voor het oog. De pijpen zijn thematisch afgebeeld, veelal met een korte inleiding van het onderwerp (bijv. het studentenleven).

Schiffer Publishing, Ltd, 2014. (www.schifferbooks.com of Info@schifferbooks.com). Hardcover, 144 pagina´s met 148 illustraties in kleur. ISBN 978-0-7643-4646-0. Prijs USD 39,99.

Ben Rapaport, Tobacco and Smoking Among the Blue and Gray. The Illustrated History of An American Folk-Art Curiosity. The Civil War Soldier’s Tobacco Pipe.

Uitgebreide verhandeling over het gebruik van tabak op de slagvelden, in soldatenkampen en in gevangenissen tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog, een vier jaar durend conflict van 1861 tot 1865 tussen de Noordelijke Staten (de Unie) en de Zuidelijke Staten (de Confederatie).

De schrijver gaat in op de afhankelijkheid van tabak onder de soldaten en hun creativiteit in het snijden van houten tabakspijpen,  een aparte vorm van patriottische volkskunst tijdens de oorlog. Met afbeeldingen van meer dan 100 handgesneden pijpen.

Briar Books Press (www.briarbooks.com), 2014. Hardcover met omslag, 300 pag., 175 zwart-wit en kleuren foto’s).

John Endlich en Marius van Dam, Nederlandse zilveren tabaksdozen, 1650-1800. De Davis collectie.

Tabaksdozen vervulden 400 jaar lang een belangrijke rol in het sociale verkeer.De status van de eigenaar was veelal af te lezen aan het materiaal waarvan de doos was gemaakt. Met onder andere een kostbare zilveren tabaksdoos kon je laten zien dat je maatschappelijk geslaagd was. Dergelijke dozen werden vaak in opdracht vervaardigd.

In dit boek worden door John Endlich 42 zeldzame en bijzondere zilveren tabaksdozen uit de Nederlandse Davis verzameling ingeleid en beschreven. Marius van Dam schreef een essay over tabak en roken in de Nederlanden in de zeventiende en achttiende eeuw.

Bijzonder is dat van bijna alle op de tabaksdozen gegraveerde voorstellingen de voorbeeld prenten zijn afgebeeld. Het boek is daarmee een boeiende reis met (kunst)historische hoogtepunten. De dozen zijn gemaakt door de beste specialisten uit Amsterdam, Schoonhoven, Zutphen en andere Nederlandse steden.

Waanders uitgevers, 2014. Hardcover, gebonden. 128 pag., 80 ill. in kleur en zwart-wit. ISBN 978 94 6262 0124. Prijs 32,50. Informatie http://www.uitgeverijdekunst.nl

Bert van der Lingen, Van de Velde, Burgklij & Zapfenberg. Drie Amsterdamse tabaks- en pijpenhandelaren uit de 18e eeuw

Rond het midden van de 17e eeuw was Amsterdam een belangrijke stad voor de invoer, bewerking en doorvoer van tabak uit Amerika. De productie en export van dit product bereikte in de 18e eeuw zijn hoogtepunt. Rooktabak werd onder meer in pakketjes en als brieftabak in kleine enveloppen verkocht. De tabak werd in kleipijpen gerookt waarin veelal het merk en de firmanaam van de pijpenmaker was gestempeld.

Tijdens archeologische opgravingen in het buitenland zijn veel pijpen met onbekende namen gevonden. Na uitgebreid onderzoek in het Amsterdamse Stadsarchief is gebleken dat het hier gaat om Amsterdamse tabaksfabrikanten die Goudse kleipijpen met hun eigen firmanaam exporteerden.

Het boek gaat uitgebreid in op deze Amsterdamse families, hun handel en de pijpen die zij exporteerden en die nu in het buitenland worden teruggevonden. In Amsterdam staan nog steeds de panden waar deze kooplieden woonden en werkten. Dit interessante boek geeft een voortreffelijke inkijk in de tabaks- en pijpenhandel in Amsterdam. Niet alleen interessant voor wie in tabak geïnteresseerd is, maar ook boeiend voor de pijpenverzamelaar en voor archeologen en historici. Tabakspijpen met namen van de handelaren op de steel, relaties tussen Goudse pijpenmakers en de Amsterdamse handelaren en het grote belang van de tabaks- en pijpenhandel in Europa. Voor de liefhebber een zeer informatief werkje.

Uitgeverij Brittenburg, 2013. 108 pagina’s, met Engelse samenvatting & illustraties in kleur. ISBN 978-90-820068-0-3. Prijs € 35,00 (incl. verzendkosten). Te bestellen via info@brittenburg.nl. Op de  websitehttp://www.brittenburg.nl kunt u onder meer voorbeeldpagina’s bekijken.

Dennis Gallagher en Peter Davey (ed.) Journal of the Academie internationale de la pipe, Volume 6, 2013

Onlangs is Volume 6 (2013) van het Journal of the Academie internationale de la pipe verschenen met bijdragen die in 2010 in Grasse (Frankrijk) en in 2012 in Gdansk (Polen) zijn gepresenteerd tijdens de AIP conferenties. De conferentie in Grasse had als thema ‘North and South: Tobacco Pipe Research and Collecting in the Western Mediterranean and its North-Western European connections’ en de AIP conferentie in Gdansk had als thema ‘Fire and Water: pipes as a symbol of maritime trade connections’.

In dit nummer zijn de volgende artikelen opgenomen:

– The pipe collection of Alice, Baroness Rothschild: an introductory overview (Peter Davey)
– Metal pipes in the Alice de Rothschild collection (Felix van Tienhoven)
– Les fourneaux de pipes en ‘porcelaine de Paris’ (André Leclaire)
– The Manifattura Tabacchi of Venice and the clay pipe factory of Severino Meydel at Oriago, in relation to WM clay pipes at Venice (Albert Halmos)
– Analyse des marques sur fourneaux avec initiales et chiffres à St Quentin et dans les autres centres de production français (André Leclaire)
– Clay tobacco pipes made by the Manby family of London (Jacqui Pearce)
– Dutch and English clay pipes found in Santander (Cantabria, Spain) (Carolina Cortés Bárcena)
– Morelli and the Tophane pipe (Arjan de Haan)
– Fire and Water: pipes as a symbol of maritime trade connections (Peter Davey)
– Clay tobacco pipes from archaeological contexts (Joanna Dąbal)
– Pipes and trade in pipes in nineteenth-century Krakow (Michał Myśliński)
– Pipe-makers in Krakow and their master craftsmanship examination pieces in the nineteenth century (Monika Paś)
– Turkish pipes as indicators of maritime connections in the north Black Sea area (Svitlana Biliaieva)
– Metal ornamented tobacco pipes from the Carpathians and surroundings (Felix van Tienhoven)
– The import of Dutch pipes into Germany during the seventeenth and eighteenth centuries (Ruud Stam)
– The importation of clay tobacco pipes into Ireland in the seventeenth century, with special reference to the Dutch-style material (Peter Davey and Joe Norton)
– The introduction of smoking into China (Barnabas Suzuki)
– Pfeifenfragmente aus der Hafengrabung in Stade (Stefan Leenen)
– The ‘embroidery of Livno’ on smoking accessories (Divna Gačić)
– The hero of a French republican pipemaker and other pipemakers from Strasbourg (Ruud Stam, Gilles Kleiber and André Leclaire)

Volume 6, 2013 is verschenen in 2014, Soft cover, 224 pagina´s met veel illustraties, ISSN 2040-8307, te bestellen via Susie White admin@pipeacademy.org, prijs circa 35 euro.

Dr. Sarunas Peckus, The story of Reineke Fuchs. A collector’s “pipe” dream

In dit boek wordt het verhaal van Reineke Fuchs (Van den Vos Reynaerde) getoond aan de hand van een bijzondere collectie pijpen van meerschuim en hout. De pijpen zijn in een periode van 25 jaar gedreven verzamelen bij elkaar gebracht.

De prenten die indertijd als voorbeeld dienden voor de meerschuim- en houtsnijders zijn eveneens afgebeeld. Reynaerde is een satire op de middeleeuwse samenleving, waarin zowel de verschillende standen (geestelijkheid, adel en boeren) als de middeleeuwse literatuur zelf op de hak wordt genomen.

Eigen uitgave, 2013. 40 pag., ill. in kleur. Informatie Tabakas80@gmail.com.

Wolfgang Cremer, Antike Pfeifen aus Deutschland und andere Ländern. Tabakhistorische Objecte. Band 1

In dit lijvige boek wordt de pijpencollectie van Wolfgang Cremer gepresenteerd. Het eerste hoofdstuk behandeld Europese pijpen uit hout, porselein, meerschuim, klei en andere materialen. In het tweede hoofdstuk komen pijpen uit Afrika, Azië en Noord Amerika aan bod waaronder metalen Japanse pijpen, Turkse kleipijpen uit de Ottomaanse periode en waterpijpen. De inleidende en begeleidende teksten zijn voorzien van noten en een literatuuropgave.

In Band 2 Tabakhistorische Objecte onder meer aandacht voor pijpenetuis, pijpstoppers, pijpenrekjes, tabaksdozen en -potten, snuiftabaksdozen en -flesjes, potten voor pruimtabak en voorwerpen met betrekking tot het roken van sigaren en sigaretten.

Eigen uitgave, Köln, 2012. 422 pag., ca. 280 illustraties in kleur. Band 2 is verschenen in 2014, 373 pag. Per deel 60 euro. Voor informatie wolfgang.cremer.calumet@t-online.de.

Dennis Gallagher en Peter Davey (ed.) Journal of the Academie internationale de la pipe, Volume 5, 2012

In Volume 5 (2012) van het Journal of the Academie internationale de la pipe zijn artikelen opgenomen die in 2011 in Novi Sad, Servië zijn gepresenteerd tijdens de AIP Conference met als thema ‘The Turks abroad: the production, distribution and influence of Ottoman pipes and pipe-makers in Europe and beyond’. Daarnaast zijn een aantal artikelen opgenomen met betrekking tot ‘Social aspects of Pipemaking’ met beijdragen uit Frankrijk, Nederland en Schotland.

De volgende artikelen zijn opgenomen:

– Tobacco pipes from the Belgrade Fortress: context and chronology (Vesna Bikić)
– Clay pipes from Sirmium (Biljana Lučić)
– Turkish clay pipes from archaeological excavations in Dubrovnik (Nikolina Topić and Branka Milošević)
– The pipes of Bač (Branislava Mikić-Antonić)
– Turkish pipes and pipes produced in Poland to resemble Turkish pipes, in the collections of the National Museum in Krakow (Monika Paś)
– The symbiosis of eastern and western elements on several pipes from the Museum of Applied Art in Belgrade, Serbia (Milica Križanac)
– Seventeenth and eighteenth-century Ottoman smoking pipes in the Netherlands (Bert van der Lingen)
– Metal Ottoman-style pipes found/produced in Europe outside present Turkey (Felix van Tienhoven)
– Southern European elements in Gambier’s products and designs (Arthur van Esveld)
– Some aspects of the social history of pipe making in the nineteenth century Netherlands (Ruud Stam)
– Aspects méconnus du métier de pipier en France (André Leclaire)
– The social conditions of pipemakers in nineteenth-century Glasgow (Dennis Gallagher)
– The production and trade in socketed clay pipes found in Barcelona between the seventeenth and the nineteenth centuries (Julia Beltrán de Heredia, Núria Miró and Mikel Soberón)
– A late eighteenth century Dutch clay cigar holder from Cape Town, South Africa (Ute A. Seemann)

Volume 5, 2012, Soft cover, 134 pagina´s met illustraties in kleur, ISSN 2040-8307, te bestellen via Susie Whiteadmin@pipeacademy.org, prijs circa 35 euro.

Edward Zimmermann (ed.), Fajka jako dzieło sztuki. Najciekawsze fajki z najlepszych polskich kolekcji oraz tabakiery z Pomorza

Boek verschenen naar aanleiding van de gelijknamige expositie ‘A pipe as a work of art, The most interesting pipes from the best Polish collections and snuffboxes from Pomerania’ in het Museum van Gdynia in 2012.

Een tiental Poolse verzamelaars tonen hun fraaiste pijpen en tabacologische voorwerpen variërend van opgegraven Hollandse kleipijpen, porseleinen pijpen en exemplaren van fraai gesneden meerschuim pijpen .

Gdynia: Muzeum Miasta Gdyni, 2012. Hardcover, 115 pag., illustraties in kleur. Tekst in Pools en Engels. ISBN 978-83-934781-3-3.

Jerzy Zając en Edward Zimmermann, Fajki Gliniane / Clay Pipes

Fraai geïllustreerd boek over in Polen gevonden kleipijpen van voornamelijk Nederlandse, Engelse en Poolse origine. Naast zeventiende eeuwse versierde kleipijpen zijn voornamelijk Goudse wapenpijpen uit de achttiende eeuw afgebeeld.

Daarnaast worden manchetpijpen besproken die zijn ontstaan uit zeventiende eeuwse Ottomaanse invloeden. Een aantal van deze pijpen komt uit Poolse werkplaatsen en een deel lijkt afkomstig uit Hongarije en het Aziatische deel van het voormalige Ottomaanse Rijk. Bijna alle afgebeelde pijpen zijn afkomstig uit de collecties van de twee auteurs. Met een voorwoord van PKN-donateur Pieter Smiesing.

Gdynia, 2011. Hardcover, 200 pagina’s met illustraties. Tekst in Pools en Engels. ISBN 978-83-932689-0-0. Informatie www.drukarniaspartan.pl.